Odnosi Srbije i Hrvatske

Okrugli sto o odnosima Srbije i Hrvatske održan je 29. marta 2019. godine u Beogradu. S obzirom na značaj ovih odnosa, tokom diskusije je razmatran i njihov uticaj na stabilnost i budućnost čitavog regiona. Tematski okvir diskusije definisan je u studijama saradnika CPESa (napisanim 2017. i 2019. godine), koje su bile unapred dostavljene učesnicima okruglog stola. U prvoj studiji su prikazani problemi čije rešavanje vlasti Srbije i Hrvatske ističu kao prioritete u uspostavljanju dobrih međusobnih odnosa. Za obe strane ovi problemi su posledica ratnog raspada zajedničke države – za Srbiju su to status srpske manjine, pitanje povratka izbeglica i rešavanje njihovog statusa, proces restitucije njihove imovine i obnove porušenih objekata, dok su za Hrvatsku, pored regulisanja položaja hrvatske manjine, u prvom planu pitanja procesuiranja ratnih zločina, nestalih lica, povraćaj kulturnih dobara i proces regulisanja imovinske sukcesije bivše države. Katalogiziranje ovih i drugih otvorenih pitanja srpsko-hrvatskih odnosa dopunjeno je u drugoj studiji praćenjem uticaja koji unutrašnjopolitička zbivanja imaju na dinamiku razvoja međudržavnih odnosa.

Tokom diskusije, učesnici okruglog stola su, pored razmatranja pomenutih pitanja, posebno istakli asimetriju u međudržavnim odnosima koja je posledica činjenice da je Hrvatska članica EU, dok je Srbija zemlja-kandidat za članstvo. S obzirom na to da procedura prijema u Uniju podrazumeva prethodno rešavanje bilateralnih sporova, pregovarački položaj Srbije je u mnogim aspektima znatno slabiji jer za njeno pristupanje Uniji neophodna saglasnost Hrvatske. Pored toga, konstatovano je i da su odnosi Srbije i Hrvatske, uprkos međusobnim kontaktima i uspostavljenoj i razvijanoj saradnji, i dalje u senci turbulentne prošlosti i teške ratne zaostavštine koja je oličena u brojnim i još uvek nerešenim otvorenim pitanjima. Neka od otvorenih pitanja vremenom su prestala da budu aktuelna, kao što je hrvatska tužba i srpska kontratužba za genocid (pošto je Međunarodni krivični sud u međuvremenu odbacio obe tužbe), ali za brojna druga pitanja rešenje se i dalje ne nazire. Ovde treba napomenuti i to da političke elite obe zemlje instrumentalizuju otvorena pitanja radi izborne mobilizacije svojih glasača, te dodatno otežavaju njihovo rešavanje. Primera radi, 2016. godine su Aleksandar Vučić i Kolinda Grabar Kitarović potpisali Deklaraciju o unapređenju odnosa i rešavanju otvorenih pitanja između Srbije i Hrvatske, da bi nepuna dva meseca posle toga, međusobni odnosi pali na jedan od najnižih nivoa posle ratova 1990-tih. Povod je najviše bio različito obeležavanje i sećanje na akciju hrvatskih oružanih snaga „Oluja” početkom avgusta 1995. godine, tokom koje je najveći broj Srba sa teritorija na kojoj je hrvatska država tom akcijom uspostavila kontrolu napustio svoje domove i prešao u Srbiju. Imajući sve to na umu, kako god opisali današnje međudržavne odnose Srbije i Hrvatske, ne bismo mogli reći da su oni na stabilnoj uzlaznoj putanji.